Ανδρέας Βενέτης / Body language

ΣΤΟ ΑΝΔΡΕΑ ΒΕΝΕΤΗ ΔΕ ΛΕΣ ΨΕΜΑΤΑ. Σε ένα γραφείο στο Σύνταγμα, νεαροί σωματοφύλακες και συνηθισμένοι άνθρωποι μαθαίνουν να αναγνωρίζουν μια διαφορετική πραγματικότητα, αυτή που είναι ακριβώς μπροστά στα μάτια τους

Αν νομίζεις, ακόμα, ότι σωματοφύλακας είναι ο δίμετρος Κέβιν Κόστνερ που εξουδετερώνει τους κακούς με μία λαβή, εκτοξεύει μαχαίρια και στο τέλος ερωτεύεται τη διάσημη Γουίτνι Χιούστον, μάλλον είναι ώρα να γνωρίσεις τον Ανδρέα Βενέτη και το πρόγραμμα εκπαίδευσης του πάνω στη γλώσσα του σώματος. Στο πραγματικό κόσμο, ο σωματοφύλακας πρέπει να εξουδετερώσει τις απειλές πριν καν εμφανιστούν, να είναι προετοιμασμένος για τα πάντα, από ένα γιαούρτι μέχρι μια επίθεση με όπλο. Στο πραγματικό κόσμο, δεν ερωτεύεται τη Γουίτνι Χιούστον αλλά την γλυτώνει από κάποιον παλαβό. Και αυτό θέλει κυρίως εκπαιδευμένο μάτι. Αν δεν είσαι επαγγελματίας σεκιούριτι, αλλά απλός άνθρωπος, όπως πολλοί μαθητές του, αντιλαμβάνεσαι μια πραγματικό- τητα που ήταν εκεί, απλά δεν την είχες παρατηρήσει ποτέ.

“Το Associated Body Language Expertise” δεν είναι τίποτα περισσότερο από τις κινήσεις που κάνουμε όλοι όταν αισθανόμαστε νευρικότητα,” εξηγεί απόλυτα ήρεμος, φορώντας ένα απλό t-shirt με στάμπα στο στήθος. Για επαγγελματίας της ασφάλειας προσώπων, για κάποιον δηλαδή που ξέρει τι θα πει δράση, είναι διπλά ήρεμος, διπλά προσηνής, διπλά μετρημένος στο λόγο του. Δεν κάνει telemarketing, παρουσιάζει, εξηγεί, καθόλου show, καθόλου glamour, το ακριβώς αντίθετο δηλαδή από την πελατεία του στην οποία συγκαταλέγονται ονόματα όπως η Νάομι Κάμπελ και η Εύα Χερτζίκοβα και άλλοι των οποίων τα ονόματα δεν είναι δημοσιεύσιμα. Δέχεται τις ερωτήσεις με στωικότητα, ακόμα και αυτές που δεν θα έπρεπε να κάνεις σε ένα τύπο με τη δική του σωματική διάπλαση, τα χιουμοράκια τύπου “θα το καταλάβαινα, αν έλεγες ψέματα;” και ερωτήσεις παγίδα τύπου “ ποιοι γνωστοί οπλοφορούν;”. Αυτά είναι τα πρώτα πράγματα που σου κάνουν εντύπωση πάνω του.

Ο Βενέτης ανέπτυξε το «Associated Body Language Expertise” παρατηρώντας τα μόνιτορ στα καζίνο όπου δούλευε για χρόνια και κάποια στιγμή κατάλαβε ότι μπορούσε να ξεχωρίσει αυτούς που παίζουν από αυτούς που κλέβουν τα πορτοφόλια αυτών που παίζουν. Για την ακρίβεια, να τους ξεχωρίσει πριν καν κλέψουν. Είναι η μελέτη της κινησιολογίας των αγχωμένων ανθρώπων. Είναι κάτι που ανέπτυξε, ουσιαστικά, από το μηδέν με ελάχιστη βιβλιογραφία τα γενικά βιβλία ψυχολογίας της γλώσσας του σώματος και ένα βιβλίο ενός πράκτορα του FBI με κάποια κοινά στοιχεία. Για έναν υπεύθυνο ασφαλείας είναι πολύ σημαντικό να μπορεί να καταλάβει αν κάποιος κουβαλάει όπλο, αν έχει πρόθεση να κλέψει, να επιτεθεί ή απλά να πετάξει ένα γιαούρτι που πολύ συχνά είναι –η επίθεση για εξευτελισμό- μέσα σε αυτά που πρέπει να προβλέψει.

Από τα καζίνο, το ABLE έγινε υποχρεωτικό μάθημα στο πρόγραμμα εκπαίδευσης της Βαυαρικής Ομοσπονδίας Ασφάλειας της Οικονομίας και ειδικά όσων ασχολούνται με το VIP protection. Ο Βενέτης Ανδρέας το έχει παρουσιάσει σε συνέδριο ασφαλείας(EPIC CONFERENCE) στο Λας Βέγκας, το 2012 , σε πανεπιστήμιο της Κύπρου ενώ έχει κάνει διάφορα σχετικά σεμινάρια σε Ελληνικά σώματα ασφαλείας. «Το κέρδος από τη μελέτη του “ABLΕ” είναι αρκετά έξτρα δευτερόλεπτα αντίδρασης σε μια επικείμενη ενέργεια, όπως μια κλοπή ή μια επίθεση σε κάποιον. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει επίσημα στο πρόγραμμα κάποιας κρατικής εκπαίδευσης εξού και η σχολή χορηγεί πιστοποιητικό της Βαυαρικής Ομοσπονδίας. Δυνατό χαρτί για σεκιούριτι,» λέει κάπως κοφτά και με νόημα.

Καθώς συνεχίζεται η κουβεντούλα μας, μπαίνουν οι μαθητές του. Εννιά στους δέκα τον αποκαλούν δάσκαλο, Οι μαθητές του είναι νέα παιδιά, οι περισσότεροι με έντονη σωματική διάπλαση, παιδιά ντυμένα απλά, οι περισσότεροι στο ξεκίνημα μιας καριέρας στο χώρο. Για να παρακολουθήσεις τις εκπαιδεύσεις του, πρέπει να έχεις λευκό ποινικό μητρώο, πρέπει να μην έχεις καταδικαστεί για κακούργημα και μέχρι τη μέρα που θα πας στη σχολή του θα πρέπει να μην είσαι μπλεγμένος σε δικαστικές υποθέσεις. Κατά τα άλλα μπορείς να είσαι και υπάλληλος τράπεζας. Οι συγκεκριμένοι έχουν περάσει το “Associated Body Language Expertise” και θα παρακολουθήσουν μερικά θεωρητικά περί τρομοκρατικών ενεργειών.

Το σεμινάριο θα τους μάθει κυρίως πως σκέφτονται και οργανώνονται οι τρομοκράτες. Ένας πίνακας μαρκαδόρου, καρέκλες σεμιναρίου, στυλό, σημειωματάρια και οι μαθητές. Κάπου στα μισά ενημερώνονται ότι θα γράψουν διαγώνισμα και συζητούν με το Βενέτη για πιθανές ερωτήσεις και ενδεδειγμένες απαντήσεις. Η προσήλωση τους είναι εντυπωσιακή. Περίμενα μια πιο «χαλαρή» αντιμετώπιση και από τις δύο πλευρές. Στο μάθημα του ο Βένετης είναι κάτι μεταξύ bodyguard και ακαδημαϊκού δασκάλου βγαλμένου από τα αμφιθέατρα. Ναι μεν, σωματώδης, κοντοκουρεμένος, με διαπεραστικό βλέμμα, μαύρα παπούτσια μέχρι τον αστράγαλο σαν αυτά που φοράνε τα σώματα ασφαλείας (αυτό το τελευταίο τον προδίδει) αλλά αναλύει ζητήματα τρομοκρατίας, βομβιστικών επιθέσεων και εγκληματικών ενεργειών, κάθετα και οριζόντια. Ιστορική τεκμηρίωση- τσεκ. Πτώσεις, κλίσεις, χρόνοι- τσεκ. Προετοιμασία μαθήματος- τσεκ. «Η τρομοκρατία είναι πάντα ένα βήμα μπροστά,» τονίζει.

Κρίνοντας από τα λόγια του διακρίνω δικαίωση όταν αναφέρεται στο περίφημο βίντεο με τον Πούτιν. Πριν από ένα χρόνο περίπου, Ολλανδοί επιστήμονες απέδειξαν ότι ο Πρόεδρος της Ρωσίας περπατάει με τον τρόπο που περπατάει γιατί κρατάει όπλο. Η είδηση έπαιξε σε όλο τον κόσμο. Ένα βίντεο με τον Πούτιν (και τον Μπους από δίπλα), είναι στο σεμινάριο του για την ABLE εδώ και χρόνια υποστηρίζοντας ότι ο Ρώσος πρόεδρος οπλοφορεί. «Οι συνεργάτες του Πούτιν βαδίζουν με τον ίδιο τρόπο. Αυτό λέγεται μυϊκή συνήθεια και αποκτάται συνήθως στο δεξί χέρι κουβαλώντας όπλο. Υπάρχει μια κλίση, το πόδι κάνει μι- κρότερο βήμα, το χέρι τους δεν ανοίγει τόσο πολύ.» Φανταστική πάσα για παραδείγματα βγαλμένα από τη ζωή.

Το «Associated Body Language Expertise» δεν είναι τίποτα περισσότερο από τις κινήσεις που κάνουμε όλοι όταν αισθανόμαστε νευρικότητα

Η παρακάτω περιγραφή είναι απομαγνητοφώνηση λέξη προς λέξη: “Με την Εύα Χερτζίκοβα, απ’ ότι κατάλαβα, ήταν κάποιος που ήθελε να της πάρει κάτι προσωπικό. Όπου πηγαίναμε… ερχόταν από πίσω, καθόταν στο ίδιο μαγαζί και έκανε τις ίδιες κινήσεις, κοιτούσε κάτω, άνοιγε το στόμα του, έκανε όλες τις κινήσεις που κάνε κάθε άνθρωπος για να μη γίνει αντιληπτός. Κάτι που δουλεύει εντελώς αντίστροφα, γιατί όταν τις κάνεις είναι που γίνεσαι αντιληπτός. Αυτός, τελικά, προσπάθησε να της κλέψει την τσάντα και τον έπιασα… έκανα πως έφευγα, τον άφησα να πλησιάσει, τον είδα που κοίταζε αριστερά δεξιά… όταν πήγε να απλώσει το χέρι…”

Ιστορίες από τα καζίνο: «Ένα εξωτερικό συνεργείο είχε έρθει για κάποιες επισκευές και κάποιους από αυτούς είχε όλες τις ενδείξεις ότι θα κλέψει. Ένας υπάλληλος του καζίνο που τον είχα εκπαιδευσει εγώ, τον πρόσεξε και κινητοποίησε την ασφάλεια προτού γίνει κάτι. Μέχρι να έρθει η ασφάλεια, ο τεχνίτης μπήκε και έκλεψε ένα ζευγάρι γυαλιά. Τον πιάσανε γιατί η ασφάλεια κινήθηκε πιο γρήγορα επειδή είχε ειδοποιηθεί ότι αυτός θα κλέψει. Μιλάμε για λιγότερο από τρία λεπτά.»

Η διαφορά μεταξύ δικαιολογημένου και αδικαιολόγητου στρες είναι καθοριστική: «… όταν είναι κάποιος στρεσαρισμένος, ο οργανισμός του αντιδρά με συγκεκριμένες κινήσεις ανεξαρτήτου φύλου, φυλής, θρησκείας… με σκοπό να ηρεμήσει. Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι πολύ πιθανόν να προβεί σε κάποια εγκληματική ενέργεια αν το στρες του δεν είναι δικαιολογημένο με κάποιο τρόπο. Τον πρώτο καιρό την είχα πατήσει κι εγώ.. τις ίδιες κινήσεις έκανε και ένας πελάτης που έχανε μεγάλα ποσά.”

Νάομι Κάμπελ: Όταν το γνωστό μοντέλο ερχόταν στην Ελλάδα, ο Βενέτης αναλάμβανε την ασφάλεια της. Σε μια από αυτές τις επισκέψεις, παρατήρησε μια γυναίκα με μια σακούλα μπροστά στη Μεγάλη Βρετανία. Η νευρικότητα της, το γεγονός ότι “προστάτευε” τη σακούλα πίσω από την πλάτη της, το τρίψιμο της μύτης, ήταν όλα καμπανάκια και έβαλε την Κάμπελ από την πλαϊνή πόρτα. Τελικά αυτή ήταν μια κυρία γνωστή για τα προβλήματα που δημιουργεί σε διάσημους, και στη σακούλα υπήρχαν γιαούρτια.

Το σχολείο του Associated Body Language Expertise διεξάγεται Σάββατα και διαρκεί 6 ώρες. Ξεκινάει με ένα βίντεο τριών λεπτών όπου οι ασκούμενοι πρέπει να περιγράψουν αυτό που οι ίδιοι θεωρούν ύποπτες κινήσεις. Μετά ένα άλλο βίντεο. Μετά ένα άλλο βίντεο και στο τέλος οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να βρουν τον “κλέφτη” μόνοι τους, από τις κινήσεις που έχουν εντοπίσει οι ίδιοι. Αντί να κάτσει ο εκπαιδευτής και να τους πει ένα, δυο, τρία, τέσσερα και να τα ξεχάσουν σε έξι μήνες, τους δίνει κάτι που δεν θα ξεχάσουν ποτέ. Ακούγεται σαν προσέγγιση τύπου Μοντεσόρι και μάλλον είναι. Μετά το σεμινάριο, οι εκπαιδευόμενοι βρίσκουν τον «κλέφτη» σε ποσοστό 90%. To εκπαιδευτικό μάθημα αναγνώρισης της γλώσσας του σώματος, που έχει θεωρητικές και πρακτικές ενότητες, έχει επιτύχει να βελτιώσει περισσότερο από 25% την ικανότητα προσδιορισμού ύποπτων συμπεριφορών, του έμπειρου προσωπικού ασφαλείας που παρακολούθησε την εκπαίδευση.

Στην αίθουσα των παρουσιάσεων υπάρχουν υπάρχουν όλες οι “μάχιμες” ηλικίες, όλες οι στιλιστικές προσεγγίσεις και όλες οι μυϊκές διαπλάσεις. Υπάρχουν εκπαιδευόμενοι που πληρούν το στερεότυπο του σεκιούριτι, άτομα που βλέπεις στην πόρτα ενός club και σταματάς να παρενοχλείς τα κορίτσια, άτομα που γενικά δεν θες να τσαντίσεις. Αλλά υπάρχουν και πρόσωπα από αυτά που θα συναντήσεις για καφέ στην παραλία, πρόσωπα που θα δεις στις καφετέριες ένα γύρο από την Πάντειο, σωματοφύλακες -όπως ρώτησα πρώτα για να βεβαιωθώ- με rock attire. Αν υπάρχει μια μειοψηφία, αυτή είναι η γυναικεία. Μια εκπαιδευόμενη και μία εκπαιδευτής. Ένα χαμηλόφωνο κουβεντολόι θυμίζει αμφιθέατρο πριν μπει καθηγητής.

Η διαφορά μεταξύ δικαιολογημένου και αδικαιολόγητου στρες είναι καθοριστική: «…όταν είναι κάποιος στρεσαρισμένος, ο οργανισμός του αντιδρά με συγκεκριμένες κινήσεις ανεξαρτήτου φύλου, φυλής, θρησκείας…

Στο μάθημα μαθαίνεις να παρατηρείς και να αναγνωρίζεις πρότυπα κινήσεων. Όταν τα καταφέρεις δεν πιστεύεις στα μάτια σου: Ένας 13χρονος ψάχνει τη στιγμή για να πάρει ένα λάπτοπ μεγαλύτερο από το μπόι του και να το βάλει σε μια τσάντα πίσω από την πλάτη του πατέρα του. Δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται, ο μικρός πρέπει να ευθυγραμμίσει τον πωλητή, την πλάτη του «πατέρα» του, την τσάντα και το λάπτοπ. Το μόνο εύκολο είναι να συνεργαστεί ο πατέρας του και ένας ακόμα που κάνει τον πελάτη.

Σε ένα άλλο περιστατικό από CCTV, μια πολύ εύσωμη γυναίκα με μεγάλες φούστες εξαφανίζει μια ολόκληρη προθήκη με δαχτυλίδια μπροστά στα μάτια της πωλήτριας. Ναι μεν την κρύβουν δύο εξίσου εύσωμες συνεργοί αλλά η προθήκη είναι σχεδόν δίπλα της και δεν καταλαβαίνει το παραμικρό.

Και δεν είναι καθόλου δύσκολο. Το μόνο δύσκολο είναι να σποτάρεις την ανωμαλία ανάμεσα στην κανονικότητα Υπάρχουν και αυτά που σε βοηθούν να ξεχωρίσεις τον αθώο νευρικό. Απλά με τον ένοχο δεν θα κάνεις ποτέ λάθος γιατί όχι μόνο φαίνεται, κάνει όλα τα παραπάνω.

Αν υπάρχει μια αντίδραση που δεν φαντάζεσαι καν είναι το freezing. Μια γυναίκα απλά περιεργάζεται ένα κινητό. Είναι φαινομενικά ήρεμη. Υπερβολικά ήρεμη. Ώρες ώρες φαίνεται σαν να μην κινείται. Και όμως είναι μέλος της σπείρας, όπως φαίνεται από τις συνεννοήσεις, το ένα από τα έξι εφτά με τον πιο απλό ρόλο και έχει παγώσει από το φόβο της. Όπως εξηγεί ο Βενέτης, οι ορμόνες μπλοκάρουν τις νευρομυϊκές συνάψεις και ενώ ο εγκέφαλος δίνει εντολή για κινήσει το σώμα τα άκρα έχουν μπλοκάρει. Είναι παραπάνω από εντυπωσιακό.

Σε όλη αυτή τη διάρκεια ο «δάσκαλος» κάνει αστεία, εξηγεί τις αντιδράσεις των ανθρώπων, υπενθυμίζει στους εκπαιδευόμενους να κρατάνε σημειώσεις. Το θέμα είναι μετά από λίγο αισθάνομαι κι εγώ σαν μαθητής. Ενώ έχω έρθει για να πάρω κλίμα, αυτό που βλέπω μπροστά μου είναι πολύ ενδιαφέρον. Έχω σταματήσει να παίρνω σημειώσεις. Θέλω κι εγώ να μάθω να βρίσκω τον “κλέφτη” πριν κλέψει. Σημειώνω κι εγώ. Αισθάνομαι καλά που έχω γράψει στο μπλοκάκι τις κλεφτές ματιές λες, το ανακοινώνω με περηφάνια σπασίκλα στο δάσκαλο λες και θα πάρω βαθμό. Νιώθω καλά που έχω βρει τον μαλλιά με τη ζακέτα, που είναι έτοιμος να κλέψει ανάμεσα σε άλλους που μοιάζουν δέκα φορές πιο ύποπτοι, κοιτάνε επίμονα, είναι σε μια εγρήγορση. Απλά ο «κλέφτης» είναι σε μια εμφανή νεύρωση, είναι too much και αυτό τον προδίδει. Δεν μπορεί να αποφύγει τις αυτόματες κινήσεις που του προκαλεί το υπερβολικό άγχος.

Πάμε τώρα στα δικά μας, τα καθημερινά. Μετάφραση: Εγώ, που δεν είμαι σεκιούριτι, διάολε, αλλά χρειάζομαι να προστατέψω τον εαυτό μου από τους διάφορους στην καθημερινότητα μου, μπορώ να κερδίσω ένα έξτρα πλεονέκτημα παρατηρώντας τη γλώσσα του σώματος; Τι μπορεί να πάρει από το πρόγραμμα ABLE ένας δημοσιογράφος; Του ζητάω να μου αναλύσει ένα δικό μου παράδειγμα: Με έχουν τρακάρει, στη γειτονιά υπάρχει ένα μαγαζί που ξεφορτώνει και φορτώνει τεράστιους όγκους προϊόντων, δυσανάλογους με τους πελάτες που μπαίνουν μέσα στο κατάστημα. Κλείνουν το δρόμο στις παραδόσεις, κάνουν ελιγμούς σε πολύ μικρό χώρο για μικρά φορτηγά και ένα ωραίο Σάββατο πρωί, το αμάξι μου είναι τρακαρισμένο. Βρίσκω ένα υπάλληλο και τον ρωτάω στα ίσια προκειμένου να τσεκάρω την αντίδραση του. Τα περίφημα tells του πόκερ. Σχεδόν πριν τελειώσω την ερώτηση μου απαντάει «όχι». Ο Βένετης, αφού πρώτα με ρωτάει αν κούνησε το κεφάλι του μου εξηγεί ότι είναι ψέματα, ότι κάτι γνωρίζει: «Το 80% των ανθρώπων κάνουν το κεφάλι τους πάνω όταν λένε όχι, άρα έλεγε ψέματα (ο δικός μου ήταν εντελώς στατικός). Αν δεν συμβαδίζουν αυτά που λέει η γλώσσα με αυτά που λέει το σώμα, τότε είναι ψέματα. Κάνω κι εγώ τέτοια συνεντευξιακά,» μου λέει. «Έχει τύχει να σταματήσουν και πελάτη του καζίνο παρατηρώντας ότι αυτός παρατηρεί έναν πελάτη για να τον κλέψει. Όταν τον οδήγησαν στα γραφεία της ασφάλειας του ξενοδοχείου ομολόγησε ότι είχε πρόθεση να κλέψει. Ο συγκεκριμένος εμφάνιζε άγχος, έντονη εφίδρωση, ξύσιμο στα χέρια, ξύσιμο στο κεφάλι…»

Η αντίληψη της γλώσσα του σώματος των ανθρώπων είναι ευχή και κατάρα μαζί. Μπορεί να βρεις ποιος σου τράκαρε το αυτοκίνητο. Στο πόκερ στα κρίσιμα σημεία, κάποιοι φορούν κουκούλες, βάζουν γυαλιά και οπωσδήποτε δεν συμμετέχουν στην κουβεντούλα. Ένα μικρό κρακ στη φωνή είναι αρκετό για να καταλάβεις αν ο άλλος έχει φύλλο ή μπλοφάρει. Το σώμα δεν λέει ψέματα και ο Βενέτης κοιτά- ει πρώτα τα πόδια. «Τα πόδια και οι ώμοι μπορούν να σου δώσουν αρκετές πληροφορίες, αν τρέμουν τα πόδια αυτό δείχνει ανυπομονησία άρα έχει καλό φίλο. Τα πόδια είναι το πιο ειλικρινές όργανο. Αν δεις τα πόδια σταυρωμένα και την καρέκλα πίσω αυτό δείχνει ότι δεν το έχει.»

Γι’ αυτό σου λέω, στο Βενέτη δε λες ψέματα.