Η ηγεσία εξ’ ορισμού αναγράφεται ως όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη διαδικασία με την οποία ένα πρόσωπο μπορεί να επηρεάσει ένα σύνολο ανθρώπων προς την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Ιστορικά και με μια πιο ελεύθερη ματιά οι ηγέτες καθόριζαν τα χρόνια της «ηγεμονίας» τους είτε αρνητικά είτε θετικά. Σημασία έχει ότι δεν περνούσαν ποτέ απαρατήρητοι από την ροή της ιστορίας. Είτε μιλάμε για ηγέτες στον χώρο της πολιτικής είτε στο χώρο της επιστήμης και της κοινωνίας, η ηγεσία διαχρονικά είχε να κάνει με τον «λόγο» όχι ως έκφραση αλλά ως τοποθέτηση. Ο ηγέτης έπρεπε να κάνει την διαφορά είτε προς το καλό είτε προς το χειρότερο αν και τις περισσότερες φορές η ιστορία δείχνει ότι ουδέν κακόν αμιγές καλού.
Για το Men’s Arena από την Εύα Πέτροβα
Η ικανότητα του να ηγείσαι λένε ότι είναι τέχνη. Δεν ξέρω αν το να επηρεάσεις ένα σύνολο ανθρώπων είναι μια συνειδητή πρόθεση ή το έργο μετατρέπεται σε «λόγο» που αλλάζει την ροή των πραγμάτων. Δεν ξέρω αν ο Μακιαβέλι όταν έγραψε τον Ηγεμόνα το 1513 γνώριζε ότι οι οδηγίες προς τον επίδοξο ηγέτη Λορέντζο Β΄ των Μεδίκων θα καθιέρωναν τον όρο «Μακιαβελικός». Ο όρος ηγεσία και ηγέτης ιστορικά αναφερόταν σε εθνικούς και πολιτικά ενεργούς ηγέτες. Στις μέρες μας η ηγεσία μετατράπηκε σε Leadership και αφορά σε μεγάλο βαθμό και τον κόσμο των επιχειρήσεων. Ποτέ άλλοτε ιστορικά η ανθρωπότητα δεν συνέδεε τον όρο «ηγεσία» με τον επιχειρηματικό κόσμο τουλάχιστον στον βαθμό που συμβαίνει στις μέρες μας.
Οι ηγέτες παραδοσιακά επηρέαζαν ένα σύνολο ανθρώπων ως αποτέλεσμα του έργου τους, της προσωπικότητας τους, της τοποθέτησης τους απέναντι στα πράγματα και της ικανότητας τους να αλλάξουν την ροή της ιστορίας να πάνε τα πράγματα κάπου αλλού είτε καλύτερα είτε χειρότερα. Πάντως υπήρχε τοποθέτηση..υπήρχε ρίσκο και αξίες που κρίνονταν στο αποτέλεσμα και μερικές φορές και αρκετά χρόνια μετά. Συχνά είχαν οι ίδιοι οι ηγέτες αδυναμίες αλλά δεν τους εμπόδιζαν να επηρεάσουν να διαμορφώσουν τα πράγματα για τους γύρω τους. Δεν ήταν αποστειρωμένοι από τη κοινωνία ούτε είχαν λάβει κάποιο ειδικό coaching για τον ρόλο τους.
Στο σήμερα…
Μετά το 2010 έχω την εντύπωση ότι η άποψη πως «το αύριο θα είναι καλύτερο από το τώρα» έπαψε να έχει πολλούς υποστηρικτές. Η έλλειψη ελπίδας μετά την κρίση στην οικονομία, την παγκόσμια υγειονομική κρίση και την ενεργειακή που ακολούθησε έκανε το «κάθε πέρυσι και καλύτερα» απόλυτη πραγματικότητα. Η ικανότητα της ηγεσίας την δεδομένη στιγμή όσο και είναι πιο απαραίτητη από ποτέ στην παραδοσιακή της μορφή, στο «πάμε παρακάτω» δηλαδή, όχι δεξιά και αριστερά απαραίτητα, αλλά κάπου αλλού, παρατηρούμε ότι εστιάζεται όχι στο έργο ούτε στον «λόγο», αλλά στην επιρροή. Πολλοί σημαντικοί άνθρωποι στις μέρες μας δεν μπορούν να γίνουν ηγέτες στον τομέα τους αν δεν έχουν την κατάλληλη επιρροή γιατί οι σύγχρονες κοινωνίες κινούνται γρήγορα και δεν υπάρχει χώρος και χρόνος.
Ακόμα και το Leadership έχει περιορισμένο χρόνο μιας και οι πάντες είναι αναλώσιμοι και αντικαθιστούνται με ευκολία. Άρα ξεκινάμε με τον παρανομαστή του περιορισμένου χρόνου στο να «δημιουργήσει» μια κοινωνία, μια οικογένεια, ένα σχολείο, μια επιχείρηση έναν ηγέτη ο οποίος να έχει το χάρισμα της επιρροής. Το βασικότερο όμως είναι η απουσία ή τουλάχιστον ή μη εστίαση στον «λόγο» στην διαφορά. Αντιθέτως η τέχνη που πρέπει να κατέχει ο σύγχρονος ηγέτης είναι η προσαρμογή. Οι αξίες, οι ιδεολογίες, προσαρμόζονται στις απαιτήσεις της εποχής. Πολλές φορές έχουμε δει ακόμα και συνθήματα δανεικά από το παρελθόν να επιστρατεύονται προκειμένου να δημιουργήσουν θόρυβο.
Η προσαρμογή είναι τέχνη; Μαθαίνεται; Όχι.. η προσαρμογή είναι ενστικτώδη αντίδραση για επιβίωση. Το ζητούμενο λοιπόν από τον σύγχρονο ηγέτη δεν είναι να χαράξει νέα πορεία αλλά να προσαρμοστεί άμεσα και εύκολα στις καταστάσεις για να επιβιώσει και ο ίδιος. Να επηρεάσει ναι, αλλά στον βαθμό που δεν επηρεάζεται η δική του προσαρμογή. Ο ηγέτης σήμερα βρίσκεται κάτω από τις συνθήκες μιας και ο έλεγχος δεν είναι ευδιάκριτος στην εποχή της τέταρτης πλέον τεχνολογικής επανάστασης που αφορά τον ψηφιακό κόσμο. O βρετανός συγγραφέας Aldus Huxley αναφέρει ότι ο «έλεγχος πρόκειται να έρθει μέσα από τον πληροφοριακό ορυμαγδό».
Το Leadership λοιπόν το 2023 μετά από τους σπασμούς που έφεραν οι απανωτές κρίσεις είναι πλέον συνυφασμένο με την προσαρμογή και την ευελιξία αλλά και την ετοιμότητα για τη επόμενη κρίση. Ο ηγέτης δεν δημιουργεί τις συνθήκες, τις ιδέες τις πρακτικές αλλά προσαρμόζεται σε αυτές και η ικανότητα του στην προσαρμογή κρίνει και την αποτελεσματικότητά του. Πόσο δύσκολο είναι για τον σύγχρονο leader να επηρεάσει όμως;
Η ικανότητα της προσαρμογής δεν τον κάνει να ξεχωρίσει εύκολα και γρήγορα. Γι αυτό και συχνά ακούμε για έλλειψη ηγεσίας, καθοδήγησης. Δεν είναι έλλειψη. Υπάρχουν και σήμερα προσωπικότητες σε όλους τους χώρους με έμφυτη την ικανότητα του leadership. Οι συνθήκες όμως απαιτούν προσαρμογή και σωστή διαχείρηση των καταστάσεων. Το σύγχρονο leadership μοιάζει με σωστή διαχείρηση κρίσεων και δεν είναι εύκολο. Απαίτει δεξιόττητες και τεχνοκρατικές γνώσεις ενώ παράλληλα συντονισμό και συνέπεια.
Ο σύγχρονος ηγέτης δεν είναι ανεπιτήδευτος. Εχεί «σπουδάσει» την ηγεσία, έχει γνώσεις και εξειδίκευση. Το leadership το 2023 έχει πεδίο που ξεπερνά το πλαίσιο που του προσδίδεται μέσω των τεχνοκρατικών δυνατοτήτων. Οι κοινωνίες μεταβάλλονται με εκπληκτικούς ρυθμούς και τώρα όσο ποτέ άλλοτε έχουν ανάγκη για ισχυρή ηγεσία σε όλους τους κλάδους και επίπεδα. Η ταχύτητα και η μη εστίαση κάνει την εποχή να προσπερνάει, καταστάσεις, συνθήκες, ανθρώπους που δεν προλαβαίνουν να ανέβουν σε κάποιο βαγόνι της υπερταχείας και να αναδειχθούν ως ηγέτες και όχι ως διαχειριστές. Αν και οι προφήτες της δυστοπίας βλέπουν την έλλειψη κινήτρων ως πρωταρχικό ανασταλτικό παράγοντα για την οποιαδήποτε ανάληψη δράσης ευθύνης και πορείας, το leadership μπορεί και είναι απαραίτητο να κινηθεί και πέρα από την προσαρμογή, δημιουργώντας συνεχώς νέες αφετηρίες, κατευθήνσεις, ανακαλύπτοντας νέα πλαίσια με καινούργιους κανόνες, που δεν αποσκοπούν στη διαχείρηση και την επιβίωση αλλά στον «λόγο» και την επανατοποθέτηση.
