Dive Strong / Καταδύσεις: Right place right time

EΧΟΝΤΑΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ 14.000 ΩΡΕΣ ΣΤΟ ΒΥΘΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ, Ο ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΘΩΚΤΑΡΙΔΗΣ, ΣΙΓΟΥΡΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΒΥΣΣΟΥ ΟΣΟ ΛΙΓΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ. ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΕΧΟΥΝ ΔΕΙ ΠΟΛΛΑ, ΕΝΩ ΚΑΠΟΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΙΣ ΕΧΕΙ ΑΝΤΙΚΡΙΣΕΙ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΕΡΑ. ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΥ ΑΔΥΝΑΜΙΑ, ΤΑ ΒΥΘΙΣΜΕΝΑ ΠΛΟΙΑ ΠΟΥ ΚΡΥΒΟΥΝ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΔΥΣΗ ΣΕ ΚΑΘΕΝΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΝΑ ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΕΠΟΧΕΣ, ΠΕΡΑΣΜΕΝΕΣ ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΞΕΧΑΣΜΕΝΕΣ…

Οι μήνες του φθινοπώρου είναι ιδανικοί για ναυαγιοκαταδύσεις. Οι θάλασσες παραμένουν ζεστές και φιλόξενες, απαλλαγμένες, όμως, από την κίνηση του καλοκαιριού με τα ταχύπλοα και τα πλοία της ακτοπλοΐας να πηγαινοέρχονται προκαλώντας άγχος και εκνευρισμό στους δύτες, στερώντας τους τη δυνατότητα να απολαύσουν αυτή την εμπειρία με όλο τους το είναι.

Σημασία δεν έχει πόσο βαθιά κείτονται τα πληγωμένα σκαριά αυτών των πλοίων αλλά σε τι βάθος φτάνει η ματιά του επισκέπτη τους… «Όταν πριν ακόμα καταδυθείς στα καράβια αυτά έχεις “βουτήξει” στα βιβλία που διηγούνται την ιστορία τους, γνωρίζεις τα ταξίδια τους και πως κατέληξαν στην υγρή αγκαλιά της θάλασσας. Τότε, όταν τα δεις από κοντά δε βλέπεις απλά το σκουριασμένο κουφάρι τους, αλλά ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας», μας λέει ο Κώστας Θωκταρίδης. «Στα συντρίμμια τους είναι σα να διαδραματίζονται νοητά σκηνές από τότε που αρμένιζαν στα πελάγη αλλά και από τις τελευταίες στιγμές πριν από την βύθισή τους…». Περιπέτεια για λίγους; Και όμως όχι. Υπάρχουν ναυάγια που η ιστορία τους θυμίζει κινηματογραφική ταινία και βρίσκονται σε πολύ προσιτά βάθη. Ο Κώστας Θωκταρίδης επιλέγει και μας ξεναγεί νοερά σε τρία από αυτά.

H.M.S/m PERSEUS

Βρετανικό υποβρύχιο, από τα μεγαλύτερα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το οποίο κείτεται ατόφιο σε βάθος -52 μέτρων, νότια της Κεφαλονιάς. Προσέκρουσε σε νάρκη και βυθίστηκε στις 6 Δεκεμβρίου του 1941 ενώ περιπολούσε στην επιφάνεια, στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κεφαλονιά και τη Ζάκυνθο με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Edward Ted Nicolay. Επέβαιναν σε αυτό 60 αξιωματικοί και ναύτες, ανάμεσα τους και ο Έλληνας Υποπλοί- αρχος Νίκης Μέρλιν. Μόνο ένα από τα μέλη του πληρώματος επέζησε από το ναυάγιο. Ο Βρετανός ναύτης John Capes, αρχικά εγκλωβίστηκε στο πρυμναίο διαμέρισμα του υποβρυχίου και παρασύρθηκε στο βυθό. Αν και το κύτος του υποβρυχίου είχε αρχίσει να πλημμυρίζει, ο τραυματισμένος Capes βρήκε τη ψυχικηδύναμη να ψάξει για άλλους επιζώντες και να εντοπίσει τρεις συντρόφους του βαριά τραυματισμένους αλλά ζωντανούς. Επιδεικνύοντας απαράμιλλο σθένος, ο ναύτης κατάφερε να ξεμπλοκάρει την πόρτα διαφυγής και να βγει από το βυθισμένο υποβρύχιο μαζί με τους άλλους τρεις τραυματίες, αφήνοντας πίσω του το Η.M.S./m PERSEUS, που ήταν πλέον ένας κρύος τάφος… Όταν βγήκε στην επιφάνεια χρησιμοποιώντας τη συσκευή διαφυγής DAVIS SUBMERGED ESCAPE APPARATUS – DSEA, έψαξε γύρω του για τους συναδέλφους του αλλά δε βρήκε κανέναν. Ήταν ο μοναδικός επιζών.. Κολυμπώντας για τρεις ώρες μέσα στη νύχτα έφτασε στις ακτές της Κεφαλονιάς , όπου τον εντόπισαν οι κάτοικοι του νησιού, τον περιέθαλψαν και τον έκρυψαν στο νησί επί 18 μήνες που ο θρύλος της ελληνικής αντίστασης καπετάν Μιλτιάδης Χούμας ανέλαβε με το καΐκι του την επικίνδυνη αποστολή της μεταφοράς του Βρετανού ναυαγού στη Σμύρνη.

Το αντιτορπιλικό Βασίλισσα Όλγα , πλοίο- σύμβολο του ναυτικού μας αγώνα στον Β ́ Παγκόσμιο Πόλεμο

Χαρακτηριστικά ο Κώστας Θωκταρίδης το περιγράφει ως εξής: «Το ωραιότερο ναυάγιο που έχω δει. Τα λόγια είναι φτωχά για να περιγράψουν τα συναισθήματα μου στη πρώτη μου κατάδυση σε αυτό, γνωρίζοντας ότι είμαι ο πρώτος άνθρωπος που το αντικρίζει μετά από την βύθισή του στο 1941. το ναυάγιο διακρίνεται από τα -37 μέτρα. Ακουμπά στο βυθό με κλίση προς τα δεξιά. Στην αριστερή πλευρά του υποβρυχίου, υπάρχει ένα ρήγμα που προήλθε από την πρόσκρουσή του στη νάρκη. Αυτή είναι και η μοναδική, σημαντική του φθορά. Το υπόλοιπο σκαρί του είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Πάνω από μισό αιώνα στο βυθό, σα να περίμενε κάποιον να πει την ιστορία του… Το πυροβόλο του, το τιμόνι του στη γέφυρα, όλα είναι στη θέση τους. Οι πυξίδες του δείχνουν ακόμα τη πορεία που είχε χαράξει το PERSEUS στη τελευταία περιπολία. Η έξοδος διαφυγής του πρυμναίου διαμε- ρίσματος είναι ανοιχτή, όπως της άφησε ο John Capes. Τα πράγματα μέσα στο πρυμναίο διαμέρισμα θυμίζουν τις εικόνες που είχε περιγράψει ο Βρετανός ναύτης. Υπάρχει ένα μπουκάλι, μια συσκευή DAVIS, μια φόρμα αγγαρείας και τρία άρβυλα. Η ιστορία του Βρετανού ναύτη, που είχε αμφισβητηθεί από πολλούς λόγω της μεγάλης δυσκολίας του επιτεύγματός του, επιβεβαιώθηκε.

Συντρίμμια στη βομβαρδισμένη γέφυρα του πλοίου

Σε μικρή απόσταση από το ναυάγιο βρήκαμε το αγκυροβόλιο της ιταλικής νάρκης που βύθισε το υποβρύχιο. Στη προσπάθειά μας να εξερευνήσουμε και το εσωτερικό του υποβρυχίου με στόχο τη συγκέντρωση πολύτιμων πληροφοριών από τις ενδείξεις των οργάνων του, πραγματοποίησα διείσδυση στη “καρδιά” του H.M.S./m PERSEUS. Αυτό όμως, είναι κάτι που δε το συνιστώ αν ο δύτης δεν είναι πάρα πολύ έμπειρος. Η εξερεύνηση του εσωτερικού ενός βυθισμένου υποβρυχίου κρύβει πολλούς κινδύνους. Η διείσδυση έγι- νε με ιδιαίτερη προσοχή και με το σεβασμό που αρμόζει σε έναν υγρό τάφο. Οι εικόνες από τα “σπλάχνα” του υποβρυχίου προκαλούν δέος. Ένα σκηνικό ντυμένο στο χρώμα της σκουριάς. Τα περισσότερα από τα αντικείμενα έχουν σπάσει από το ωστικό κύμα της έκρηξης. Ο χρόνος έχει σταματήσει. Οι σωροί των άτυχων αξιωματικών και ναυτών είναι παντού… Ο τηλέγραφος της δεξιάς μηχανής είναι στη θέση «στοπ» και της αριστερής στο «πρόσω ημιταχώς». Αυτές οι ενδείξεις, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το εξωτερικό πρυμναίο πηδάλιο είναι γυρισμένο προς τα δεξιά, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το υποβρύχιο έστριβε προς τα δεξιά όταν προσέκρουσε στη νάρκη. Ίσως, τη τελευταία στιγμή συνειδητοποίησαν τον κίνδυνο και προσπαθούσαν να αποφύγουν τη σύγκρουση. Ήταν όμως πολύ αργά…»

Δίπλα στις αεροδόχους του πλοίου βρίσκονται διασκορπισμένα προσωπικά αντικείμενα των επιβατών του Χειμάρα. Η παρουσία του ανθρώπινου στοιχείου είναι ιδιαίτερα έντονη…

ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΑ «ΣΠΛΑΧΝΑ» ΤΟΥ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΔΕΟΣ. ΕΝΑ ΣΚΗΝΙΚΟ ΝΤΥΜΕΝΟ ΣΤΟ ΧΡΏΜΑ ΤΗΣ ΣΚΟΥΡΙΑΣ. ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΕΧΟΥΝ ΣΠΑΣΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΏΣΤΙΚΟ ΚΥΜΑ ΤΗΣ ΕΚΡΗΞΗΣ. Ο ΧΡΟΝΟΣ ΕΧΕΙ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ.

Α/Τ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ

Το αντιτορπιλικό Βασίλισσα Όλγα, πλοίο- σύμβολο του ναυτικού μας αγώνα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν το μοναδικό ελληνικό πλοίο που συμμετείχε το Σεπτέμβριο του 1943 στην παράδοση του Ιταλικού στόλου, μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας. Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1943 βομβαρδίστηκε από Γερμανικά αεροσκάφη Ju-88, ενώ ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι Λακκί της Λέρου. Ο πρώτος νεκρός του ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ ήταν ο κυβερνήτης του, πλωτάρχης Γεώργιος Μπλέσσας, που συνόδεψε το πλοίο του στο τελευταίο του προορισμό μαζί με τα 65 μέλη του ηρωικού του πληρώματος.

«Η σκέψη ότι θα δούμε από κοντά αυτό το πλοίο που με τη δράση του έγραψε μία από τις πιο ένδοξες σελίδες της ναυτικής μας ιστορίας, μας ενθουσίασε». Ο Κώστας Θωκταρίδης θυμάται: « Το μικρό βάθος των 32 μέτρων, που βρίσκεται το ναυάγιο, επιτρέπει στους δύτες να παραμείνουν για αρκετή ώρα στο βυθισμένο αντιτορπιλικό. Το ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ είναι κομμένο στα δύο, στο ύψος του μηχανοστασίου. Είναι καθισμένο στο βυθό με τη δεξιά του πλευρά, ενώ ένα μεγάλο τμήμα του είναι βυθισμένο στη λάσπη. Οι δύο τσιμινιέρες του έχουν αποκολληθεί και βρίσκονται αριστερά από το πλοίο. Βλέποντας τις βάσεις των δύο μεγάλων πυροβόλων, τις βόμβες βυθού και τα βλήματα- που είναι διασκορπισμένα στο βυθό- νομίζει κανείς ότι ακούει τον Μπλέσσα να δίνει εντολές στους αξιωματικούς του μέσα στη βουή της μάχης.

Στη δεξιά πλευρά της πλώρης υπάρχουν μπρούτζινα φινιστρίνια και αντιασφυξιογόνες μάσκες από το άλλοτε άγημα πυρκαγιάς. Αντικρίζοντας τα προσωπικά αντικείμενα του πληρώματος, ασημένια κουτάλια και πιρούνια, μια ασημένια ταμπακιέρα, ακόμα και παπούτσια, ένιωσα ρίγη να με διαπερνούν. Ήταν σα να είχαν διαδραματιστεί όλα μόλις χθες. Στις τσιμινιέρες διακρίνονται οι τρύπες από τα μυδράλια των γερμανικών αεροσκαφών. Τα ευρήματα στο χώρο του ναυαγίου, όμως, ήταν τόσο σημαντικά και τέτοιας ιστορικής αξίας, που σε συνεργασία με το Πολεμικό Ναυτικό και με το Δήμο Λέρου, αποφασίστ κε να γίνει ανέλκυση ορισμένων αντικειμένων. Η παραμονή τους στο βυθό θα σήμαινε αργά ή γρήγορα τη καταστροφή τους ή ακόμα και την απομάκρυνση τους από το ναυάγιο , λόγω ρευμάτων ή άλλων παραγόντων. Ανελκύστηκαν συνολικά 11 αντικείμενα, τα οποία φιλοξενούνται στο Ναυτικό Μουσείο της Λέρου, για να μας θυμίζουν το ένδοξο πλοίο του Πολεμικού μας Ναυτικού και εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους για να υπερασπιστούν τις ελληνικές θάλασσες».

Ε/Γ – Α/Τ ΧΕΙΜΑΡΑ

Το αποκάλεσαν «Ελληνικό Τιτανικό». Δικαίως. Οι ομοιότητες με το θρυλικό ναυάγιο εί- ναι πολλές και ο αριθμός των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους σε αυτό, είναι ο μεγαλύτερος που έχει σημειωθεί ποτέ στην ελληνική ακτοπλοΐα. Το επιβατικό Χειμάρα ήταν το τελευταίο ατμόπλοιο της ελληνικής ακτοπλοΐας και εξυπηρετούσε την ακτοπλοϊκή γραμμή Πειραιάς- Θεσσαλονίκης.

Όλα τα ναυάγια και τα αεροσκάφη άνω των 50 ετών από την ημερομηνία βύθισής τους, θεωρούνται μνημεία και παρουσιάζουν ιστορικό, τεχνολογικό, επιστημονικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον και η κατάδυση σε αυτά επιτρέπεται μόνο με άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού.

Στις 19 Ιανουαρίου 1947, με 544 επιβάτες και πλήρωμα 86 άντρες, έπλεε στο Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο με προορισμό τον Πειραιά όταν προσέκρουσε στις νησίδες Βερδούγια με την αριστερή του πλευρά. Με τη σφοδρή πρόσκρουση ξεκαρφώθηκαν τα ελάσματα του σκάφους και δημιουργήθηκε ρήγμα με αποτέλεσμα να προκληθεί εισροή υδάτων. Αν και το πλοίο βυθίστηκε μιάμιση ώρα μετά την πρόσκρουση και σε απόσταση μόλις ενός μιλίου από την Αγία Μαρίνα, ο πανικός που επικράτησε κατά την εγκατάλειψη του πλοίου, το φοβερό ψύχος και τα ισχυρά ρεύματα που επικρατούν στη περιοχή είχαν ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τουλάχιστον 400 άνθρωποι, ανάμεσά τους πολλές γυναίκες και παιδιά. Για πολλές μέρες η θάλασσα ξέβραζε τα πτώματα των δύστυχων θυμάτων του Χει- μάρα στις κοντινές περιοχές αλλά και σε πολύ πιο μακρινές. Η απίστευτη αυτή ναυτική τραγωδία βύθισε στο πένθος όλη την Ελλάδα…

Η ΑΝΘΡΏΠΟΘΥΡΙΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΔΙΕΦΥΓΕ Ο JOHN CAPES

«Τα συντρίμμια του ατμόπλοιου, ‘αυτόπτες μάρτυρες’ της τραγικής του μοίρας, κείτονται σε βάθος -32 μέτρων», λέει ο Κώστας Θωκταρίδης. «Δίπλα στις αεροδόχους του πλοίου βρίσκονται διασκορπισμένα προσωπικά αντικείμενα των επιβατών του Χειμάρα. Μπότες, γόβες, παιδικά παπουτσάκια, χτένες, γυναικείες κάλτσες, σωσίβια, ένα ξίφος. Η παρουσία του ανθρώπινου στοιχείου είναι ιδιαίτερα έντονη… Το επιβλητικό φουγάρο του σκάφους, έχει γίνει πλέον καταφύγιο για τους κατοίκους του βυθού. Ακόμα και κάρβουνα που κάποτε κινούσαν τις μηχανές του ατμόπλοιου υπάρχουν διάσπαρτα στο βυθό. Ο χρόνος που έχει περάσει δεν έχει σβήσει τα απομεινάρια του εφιάλτη. Στην αριστερή πλευρά του πλοίου, διακρίνεται το ρήγμα κατά μήκος του λενητοστασίου – που προκλήθηκε όταν τα ύφαλα του Χειμάρα σύρθηκαν στη βραχονησίδα. Λίγο πιο πέρα ξεπροβάλλουν τα μπρούτζινα γράμματα, που άλλοτε σχημάτιζαν το όνομα ΧΕΙΜΑΡΑ. Κοντά στη γέφυρα του πλοίου αντικρίσαμε έκπληκτοι απρόσμενα ευρήματα: εφημερίδες, βιβλία και αλληλογραφία θαμμένα στον λασπώδη βυθό του Ευβοϊκού από το 1947! Ήταν ελληνικές, κυπριακές και γαλλικές εφημερίδες του 1947, τηλεγραφήματα, γαλλικά βιβλία και γραμματόσημα της εποχής, που δεν καταστράφηκαν ολοσχερώς αν και κείτονταν στο βυθό πάνω από μισό αιώνα. Σε συνεργασία με το Δήμο Ραφήνας, ανελκύσαμε 178 αντικείμενα με στόχο τη διάσωση των σπάνιων αυτών ευρημάτων και την έκθεσή τους σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Δήμου».

Η ναυαγιοκατάδυση σε πλοία που μοιάζουν με υποβρύχια μουσεία είναι μια εμπειρία που αξίζει να τη ζήσει κανείς και που θα μείνει για πάντα χαραγμένη στη ψυχή του με ανεξίτηλα χρώματα…