Αφγανιστάν: Μια διαρκής εμπόλεμη ζώνη

Η γη του Αφγανιστάν είναι ένα από τα πιο απομονωμένα μέρη του πλανήτη. Ποτέ δεν ήταν πλούσια σε φυσικούς πόρους, ποτέ δεν βρέθηκε εκεί πετρέλαιο, δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερα εύφορη, δεν είχε ποτέ ιδιαίτερη γεωστρατηγική σημασία εκτός από το πέρασμα του Hindu Kush, ποτέ δεν γνώρισε ιδιαίτερη οικονομική άνθηση, τουναντίον, εδώ και αιώνες είναι μια διαρκής εμπόλεμη ζώνη. Και μάλιστα, όχι οποιαδήποτε εμπόλεμη ζώνη. Το Αφγανιστάν υπήρξε, είναι και θα συνεχίσει να είναι το σημείο σύγκρουσης των κατά καιρούς μεγαλύτερων δυνάμεων του πλανήτη. Οι Σοβιετικοί και οι Αμερικανοί είναι τα πιο πρόσφατα παραδείγματα, η Περσική Αυτοκρατορία των Σαφαβιδών, η Βρετανική Αυτοκρατορία είναι τα πιο τρανταχτά. Καμία υπεροχή δεν κατάφερε να επιβάλλει την θέληση των ισχυρών επί των σκληροτράχηλων και πεισματάρηδων Αφγανών. Οι Βρετανοί δεν θα ξεχάσουν ποτέ τη σφαγή του στρατού του Elphinstone, οι Σοβιετικοί μέτρησαν δεκάδες κατεστραμμένα τζετ και ελικόπτερα, η Συμμαχία Των Προθύμων, Αμερικάνοι Βρετανοί, Δανοί και Πολωνοί, οπλισμένοι με drones, συστήματα GPS, αριθμητική και υλική υπεροχή, κατάφεραν να ηττηθούν από αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς και παλιά Καλάσνικοφ. Μέχρι το 2009, χρονιά που ο Μπαράκ Ομπάμα αποφάσισε ότι θα ενισχύσει τις εγχώριες δυνάμεις και θα μειώσει τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, η συμμαχία έχανε τον πόλεμο για τις καρδιές των χωρικών μαζί με τους τελειότερα εκπαιδευμένους στρατιώτες στην πολεμική ιστορία.

Το παράδειγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, ωστόσο, είναι πιο χαρακτηριστικό γιατί έχει πόλεμο και πολιτική ίντριγκα σε αναλογία ένα προς ένα, κράτησε για περίπου έναν αιώνα και έτσι προσφέρει έτοιμα συμπεράσματα. Το 1842, μετά από διάφορες διπλωματικές και στρατιωτικές προκλήσεις ξεσπάει ο πρώτος Αγγλοαφγανικός Πόλεμος. Το χαρακτηριστικότερο γεγονός είναι η σφαγή του στρατού του Elphinstone, ενός μεικτού εκστρατευτικού σώματος από 16 χιλιάδες άνδρες, κατά την υποχώρησή τους από την Καμπούλ. Το δεύτερο «ημίχρονο» βρίσκει τους Αφγανούς να παραχωρούν την πολιτική εξουσία στους Βρετανούς. Περίπου. Τα ονόματα που θα διαβάσεις παρακάτω δεν έχουν μεγάλη σημασία, αλλά η διαδοχή τους έχει: Ο Abdur Rachman Khan αναλαμβάνει εμίρης με τας ευλογίας του Στέμματος και την παρουσία βρετανού επιτρόπου που ιδρύει τη «δυναστεία» των Durrand (από το επίθετο του επιτρόπου). Το ανέκδοτο με τη δυναστεία δεν είναι πολύ αστείο και σε κάθε περίπτωση στο τέλος γέλασαν οι Αφγανοί…

Τον Abdur Rachman Khan διαδέχεται ο γιος του, Habibullah Khan, που δολοφονείται από σκοτεινές δυνάμεις και τον διαδέχεται ο γιος του, Amanullah Khan, που, σε μια αιφνιδιαστική και άνευ προηγουμένου ενέργεια, διώχνει την επιτροπεία. Ο Amanullah Khan παραιτείται εν όψει λαϊκής εξέγερσης υπέρ του αδερφού του Inyatullah Khan, που, ωστόσο, παραιτείται σύντομα και χωρίς αιματοχυσία μετά από πιέσεις του Habibullah Kalakani. Ο Kalakani είναι Τατζίκος, τη καταγωγή, και πιο κοντά σε αυτό που σήμερα θα λέγαμε «Ταλιμπάν». Ωστόσο, έχουν αρχίσει να ηχούν τα τύμπανα του πολέμου, όπως λένε, στην Ευρώπη και γύρω στο 1930, η Δυτική ιστορία σταματάει να ασχολείται με το Αφγανιστάν που θα γνωρίσει σχετική ευημερία. Σε περιπέτειες θα ξαναμπεί με τον ψυχρό πόλεμο και την Σοβιετική εισβολή, αλλά τέσσερις ολόκληρες δεκαετίες αργότερα. Ποιο είναι το επιχείρημα; Το επιχείρημα είναι ότι ασχέτως των πολιτικών τους ερεισμάτων και πεποιθήσεων, το πρόταγμα των ηγετών του Αφγανιστάν ήταν πάντα η αυτονομία τους. Ακόμα και αν ο γιος Khan ήταν πιο φιλοβρετανός ή πιο σοσιαλιστής από τον πατέρα Khan, ο στόχος ήταν πάντα η ανεξαρτησία. Σίγουρα, το χάσμα μεταξύ κοσμικών και ισλαμιστών είναι βαθύ αλλά όποιο κι αν ήταν το δίλημμα, Χριστιανισμός ή Ισλάμ, Καπιταλισμός ή Κομμουνισμός, τρομοκρατία ή δυτικές αξίες, η απάντηση ήταν η εξής μία: Αφγανιστάν πρώτα.

ΤΟ ΑΓΚΑΘΙ ΣΤΟ ΠΟΔΙ ΤΟΥ ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Ακόμα και η περίπτωση της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία αναδεικνύει μία διάσταση αυτού του ιστορικού παράδοξου που λέγεται Αφγανιστάν. Ο Αλέξανδρος ξεκινάει από την Μακεδονία για να διαλύσει την ισχύ της Περσικής Αυτοκρατορίας, η ανατολική εσχατιά της οποίας είναι το σημερινό Αφγανιστάν και, προφανώς για να κρατήσει ανοιχτό το δρόμο προς την Κίνα, φτάνει ως εκεί με άγριες διαθέσεις. Στο Αφγανιστάν συναντάει πρώτη φορά τις φυλές των έφιππων τοξοτών της Κεντρικής Ασίας, τον μοναδικό αντίπαλο που δεν κατάφερε να νικήσει. Αιώνες αργότερα, αυτές οι φυλές και η στρατιωτική τους ιδιαιτερότητα θα φτάσουν μέχρι την Ευρώπη, αλλά ο Έλληνας στρατηλάτης είναι ο πρώτος που πρέπει να λύσει αυτό το στρατιωτικό πρόβλημα. Αντιλαμβανόμενος ότι δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει με συμβατικές μεθόδους, τις εντάσσει στο στράτευμα του και τις αξιοποιεί καταλλήλως.

Για να καταλάβεις την στόφα αυτών των πολεμιστών, αρκεί να διαβάσεις για το πέρασμα του Υδάσπη και την κατατρόπωση του Στρατηγού Πώρου. Ο Υδάσπης είναι το φυσικό διαχωριστικό, ο Πώρος έχει παρατάξει όλο του το στράτευμα απέναντι στους Μακεδόνες και περιμένει την κίνηση του Αλεξάνδρου. Ο Αλέξανδρος κάνει το αδιανόητο και χωρίζει τον στρατό του σε δύο τμήματα, ένα για να καθηλώσει τον Πώρο και ένα για να περάσει το ποτάμι. Το πρόβλημα για τον Πώρο είναι ότι δεν ξέρει ποια δύναμη είναι η κύρια δύναμη και ποια η δευτερεύουσα. Όταν βρίσκεται το πέρασμα, τριάντα χιλιόμετρα μακριά, ο Αλέξανδρος παίρνει ένα μέρος των δυνάμεων του, μαζί και τους έφιππους τοξότες και μετά χιλίων κόπων και βασάνων περνάει το ποτάμι. Όταν το αντιλαμβάνεται ο Πώρος, στέλνει τον αδερφό του με βαρύ πεζικό και τους πολεμικούς ελέφαντες για να τον σταματήσουν θεωρώντας ότι αυτή είναι η βασική επιθετική δύναμη. Το ελαφρύ πεζικό του Αλέξανδρου έχει κάνει την πορεία των 30χλμ., έχει περάσει το ποτάμι που τελικά ήταν δύο φορές πιο δύσκολο από τις αναφορές των ανιχνευτών, και εξουθενωμένο πρέπει να δώσει μια μάχη χωρίς αριθμητική υπεροχή. Ο Αλέξανδρος που συνηθίζει να ηγείται ο ίδιος των μικρών και ευέλικτων δυνάμεων, ξέρει ότι δεν έχει καμία τύχη απέναντι στο βαρύ πεζικό και τα άρματα και αναδιατάσσει το στράτευμα εν κινήσει, ρίχνοντας στη μάχη τους έφιππους τοξότες. Τα βέλη των τοξοτών δεν μπορούν να νικήσουν το βαρύ πεζικό του Πώρου αλλά μπορούν να το σταματήσουν. Ο Αλέξανδρος κερδίζει πολύτιμο χρόνο και τελικά διαλύει αυτή τη δύναμη. Τώρα είναι ξεκούραστος και έχει τον βασικό στρατό του Πώρου μεταξύ σφύρας και άκμονος, στην αγαπημένη τακτική κατάσταση.

O ΕΛΛΗΝΑΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΤΗΣ CIA ΜΕ ΤΟ ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ

Ο Γκαστ Αβράκωτος είναι ο κρίκος που συνδέει την Ελληνική χούντα των Συνταγματαρχών (το περίφημο «με ξεγέλασαν οι Αμερικάνοι» του Ιωαννίδη), την CIA, τα περίφημα Black Ops, το Αφγανιστάν και τον πόλεμο του Οπίου. Ένας φανατικός αντικομουνιστής, αλλά σίγουρα ένας δαιμόνιος και ικανός πράκτορας, ο Αβράκωτος ήταν το μακρύ χέρι του γερουσιαστή Τσάρλι Γουίλσον. Όταν ο Γουίλσον συνάντησε τον Αβράκωτο, του ζήτησε να στήσει κάτι «δυνατό» στο Αφγανιστάν. Ξαφνικά ο Αβράκωτος βρέθηκε με εκατομμύρια δολάρια στα χέρια, το 70% των κονδυλίων για Μαύρες Επιχειρήσεις, και μια εντολή να διευθύνει το μεγαλύτερο κέντρο στρατολόγησης φανατικών Μουτζαχεντίν σε όλη Γη. Η πιο γνωστή περίπτωση στρατολογημένου είναι ο Οσάμα Μπιν Λάντεν, αλλά μέχρι τότε ο Αβράκωτος έφερε κοντά δύο πολύ πιο φονικά εργαλεία, τους Μουτζαχεντίν και τους πυραύλους Stinger. Είναι η περίοδος που οι Αφγανοί πολέμαρχοι αποκτούν celebrity status στα Δυτικά media, βγάζουν λεφτά από τα ναρκωτικά και στο τέλος κρατούν το πλεόνασμα των πυραύλων για να το διαθέσουν όπως αυτοί νομίζουν. Σε ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο που αναφέρεται σε ρεπορτάζ του Γιώργου Βαξεβάνη, ένας Ελληνας πιλότος αναλαμβάνει να μεταφέρει έναν Αμερικάνο με μουστάκι και Ray-Ban στο Αφγανιστάν, μέσω πολλών ενδιάμεσων σταθμών. Μετά την επιτυχή κατάληξη της αποστολής, οι Μουτζαχεντίν του κάνουν δώρο μια σακούλα με 52 διαφορετικά είδη χασίς. Το προσωνύμιο του Αβράκωτου, που, σχεδόν σίγουρα, ήταν ο επιβάτης του πιλότου, ήταν Dr Dirty.

ΤΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΤΗΣ PANJSHIR

Δύο είναι οι προσωπικότητες που μαγνήτισαν τους δημοσιογράφους και το Δυτικό κοινό στο «σίριαλ Αφγανιστάν». Ο ζάπλουτος Σαουδάραβας και γόνος κατασκευαστών πρίγκιπας Οσάμα Μπιν Λάντεν και το «Λιοντάρι», ο οραματιστής και αγωνιστής της Ελευθερίας ηγέτης των φιλοδυτικών δυνάμεων, Ahmad Shah Massoud. Αυτό το όνομα αξίζει να το θυμάσαι. Απέναντι στον Ταλιμπάν κροίσο, ένας άνθρωπος της ελευθερίας με σπουδές και ταπεινές καταβολές. Η σύγκρουση των προσωπικοτήτων θα μπορούσε να έχει εντελώς διαφορετικές διαστάσεις αν και οι δύο τους είχαν επιβιώσει του πολέμου. Η ιστορία του Massoud είναι μια παρακαταθήκη πίστης, σθένους, χαρακτήρα, και οράματος. Ήταν από τους πρωταγωνιστές της νίκης επί των Σοβιετικών, αλλά για πολλά χρόνια έζησε στο εξωτερικό όταν η γυναίκα και τα παιδιά του δολοφονήθηκαν από τους Ταλιμπάν. Σίγουρα το χάσμα των κοσμικών και των θρησκευτικών είναι βαθύ, και σίγουρα οι εθνικές μειονότητες έχουν παίξει το ρόλο τους, αλλά ο Τατζίκος στην καταγωγή Massoud είναι στο δυτικό στρατόπεδο και δεν έχει καμία ανοχή, πολύ περισσότερο δεν τρέφει καμία φιλία για τους φονταμενταλιστές, όπως ο συντοπίτης του Τατζίκος Kalakani του 1930. Με την επιστροφή του στο Αφγανιστάν ανέλαβε διοικητής των φιλοδυτικών δυνάμεων που έδιωξαν τους Ταλιμπάν από τις πόλεις και τα χωριά γύρω από την Καμπούλ. Το πτώμα του ατιμάστηκε για παραδειγματισμό. Ο Κώστας Βαξεβάνης κατάφερε και του πήρε την τελευταία πραγματική συνέντευξη, αφού η –κυριολεκτικά- τελευταία έγινε από Ταλιμπάν μεταμφιεσμένους σε δημοσιογράφους και κάμερες γεμάτες εκρηκτικά. Σε μια παρένθεση, ο Massoud αναφέρει: «Ενας Μουζαχεντίν έσκυψε να πιει νερό σε ένα ποτάμι και στην αντανάκλαση είδε έναν Σοβιετικό στρατιώτη να τον σημαδεύει με το όπλο του. Δεν προλάβαινε να πιάσει το Καλάσνικοφ κι έτσι έπιασε μια πέτρα. Με αυτή σκότωσε το Ρώσο στρατιώτη. Τόσο σκληροί είναι αυτοί οι πολεμιστές. Και οι Αμερικανοί θέλουν να μπουν μέσα. Δεν ξέρουν τι πέρασαν οι Ρώσοι…» Το σίγουρο είναι ότι το Αφγανιστάν δεν μπορεί να υποταχθεί με τη δύναμη των όπλων. Όποιος θέλει να νικήσει στο Αφγανιστάν θα πρέπει να είναι αποφασισμένος να ζήσει εκεί, να θάψει νεκρούς, να περιθάλψει ακρωτηριασμέ- νους στρατιώτες, να διαχειριστεί την κοινή του γνώμη μετά από σφαγές όπως αυτή του Elphinstone, και αν η τύχη του χαμογελάσει μπορεί και να τα καταφέρει. Μία βόμβα, μάλλον, δεν αρκεί, όσο ισχυρή κι αν είναι.

Φτάνοντας, λοιπόν, στο σήμερα οι ηγέτες των Ταλιμπάν μπήκαν στην Καμπούλ την Κυριακή κι ετοιμάζονται να αναλάβουν τον πλήρη έλεγχο του Αφγανιστάν δύο δεκαετίες μετά την ανατροπή τους με την εισβολή διεθνούς στρατιωτικού συνασπισμού υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Οι αντάρτες κατέλαβαν το προεδρικό μέγαρο και δήλωσαν ότι σχεδιάζουν σύντομα να κηρύξουν ένα νέο «Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν». Λίγες ώρες νωρίτερα, ο Αμερικανός πρόεδρος Ασράφ Γάνι έφυγε από τη χώρα. Η ταχύτητα της κατάρρευσης της αφγανικής κυβέρνησης συγκλόνισε τους συμμάχους του ΝΑΤΟ και προκάλεσε ερωτηματικά σχετικά με το πώς η κυβέρνηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν εθελοτυφλούσε μπροστά στην εύκολη προέλαση των Ταλιμπάν. Δεκάδες χώρες εξέδωσαν κοινή δήλωση τη Δευτέρα καλώντας «όσους έχουν θέσεις ισχύος και εξουσίας σε όλο το Αφγανιστάν» να επιτρέψουν σε Αφγανούς και ξένους να φύγουν με ασφάλεια, εάν το επιθυμούν και να διατηρήσουν τα σύνορα ανοιχτά.