Πριν από κάποιες ημέρες, κέρδισε την αμέριστη προσοχή μου μια σοφή φράση της επιστήμονας επιδημιολογίας κ. Αθηνάς Λινού, το who is who της οποίας είναι άκρως θαυμαστό με μια δαφνοστεφανωμένη διαδρομή, επιγραμματικά ωστόσο αναφέρω πως είναι Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών ενώ διατελεί και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Προληπτικής, Περιβαλλοντολογικής και Εργασιακής Ιατρικής, Prolepsis.
H ίδια βομβαρδιζόμενη από μια σειρά ερωτήσεις αναφορικά με τι έχει συμβεί, τι έχει αλλάξει μετά τον εγκλεισμό και γιατί ή οι συμπολίτες μας φέρονται σα να μην έχει συμβεί ποτέ το παραμικρό, διοργανώνοντας πάρτι σε σπίτια κι εξοχικά, απάντησε πως οι Έλληνες και δη οι νεότεροι εξ’ ημών δεν έχουν εκπαιδεύσει ανάλογα τη συμπεριφορά τους. Σε ακόλουθη ερώτηση του Τύπου τι έκανε τόσο καιρό το επιστημονικό και πολιτικό δίδυμο Τσιόρδα – Χαρδαλιά, με απόλυτη ψυχραιμία απάντησε: «Οι νέοι δεν έχουν πεισθεί. Είμαστε υποχρεωμένοι να βρούμε τρόπους να κερδίσουμε την προσοχή τους, να μιλήσουμε στη γλώσσα τους, να βεβαιωθούμε εμείς πρώτα αν μας έχουν καταλάβει κι έπειτα αφού κατανοήσουν, πρέπει να τους πείσουμε… Να βρούμε αληθινούς influencer».
Τι είχε αυτή η κουβέντα της κ. Λινού, που δεν είχαν άλλες, τόσων και τόσων;
Η βάση στη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς οικοδομείται σε 4 βασικούς πυλώνες:
- Κάθε τι που κάνουμε είναι άρρηκτα συνδεδεμένο, σε βαθμό γόρδιο δεσμού ενίοτε, με τον τρόπο σκέψης μας και με τα συναισθήματά μας, τις πεποιθήσεις μας και τις δεξιότητες μας, ακόμη και εκ του αντιθέτου, τι μπορούμε αλλά και τι δε μπορούμε, το mindset μας που λέμε και στα ελληνικά.
- Κάθε τι που κάνουμε, είναι μαθημένο. Δε βγήκαμε από την κούνια μας με την τάδε ή την αντίθετή της συμπεριφορά. Όπως κάτι μαθαίνεται, έτσι και ξεμαθαίνεται, για να μαθευτεί κάτι άλλο, κατά το δοκούν πιο χρήσιμο, αλλά σαφώς όχι μόνο.
- Κάθε τι που κάνουμε, ρυθμίζεται από την νευροβιολογία μας, από κει ξεκινάει και αυτή ανατροφοδοτεί σημειώνοντας μια σπειροειδή ανάπτυξη προς αυτό που ονομάζουμε με πολλά ή λίγα εισαγωγικά, εξέλιξη του ανθρώπου.
- Κάθε τι που κάνουμε βρίσκει πορτιέρη τον εγκέφαλο. Αυτό που εγκέφαλος συχνά ορίζει ως μη καλή συμπεριφορά απέχει παρασάγγας από το πως ετικετοποιούμε ως κοινωνικό σύνολο το καλό και το κακό. Goodness vs Rightness. Το τσερβέλο μας συμμορφωμένο στο Νόμο της Ομοιόστασης τείνει να απορρίψει κάθε τι νέο, που θα έχει ως επακόλουθο για να το, γνωρίσει, κατακτήσει, παράξει να αλλάξει ένα ολόκληρο φυσικό σώμα, τη θερμοκρασία, τη χημική κι ορμονική σύστασή του, να κάψει ενέργεια κοκ. Κοινώς οι αποφάσεις κάνουν καύσεις. Πολλαπλάσιες δε, όταν εκτελούνται.
Η κ. Λινού μιλώντας για εκπαίδευση συμπεριφοράς ευγενώς προϋπέθεσε την εκπαίδευση του mindset, του τρόπου δηλαδή που δρα νευροβιολογικά ένας άνθρωπος σε επίπεδο σκέψης, συναισθήματος, απόφασης, αίσθησης, αξίας πριν αυτό βγει παραέξω στο δομημένο κουτάκι μιας συμπεριφοράς και στολιστεί με λέξεις και νοήματα σε όλο το φάσμα της υποκειμενικότητας της επικοινωνίας.
Ναι κι ενώ για πρώτη φορά η Ελλάδα τα πήγε άριστα κι από κει που ήμασταν –επιτρέψτε μου τον πληθυντικό- μοντέλα αντι-αριστείας γίναμε με τους χειρισμούς κατά του Κορωνοϊού πολίτες πρότυπα.
Τι απέδειξε όμως αυτό; Η αριστεία μας, ή έστω η σχεδόν, οικοδομήθηκε στο πεδίο της αντιμετώπισης. Έπεσα, τώρα να καταφέρω να σηκωθώ σπασμένος ή όχι. Η επιβεβλημένη συνθήκη της καραντίνας –με τα σπασίματα της από τους νεο-ορισθέντες στην ελληνική ως covidiots – λειτούργησε σαν τιμωρία εφήβου από τους γονείς και τον λυκειάρχη. Αποβάλλεσαι, τιμωρία, κάτσε στο δωμάτιο σου. Στα πιο προοδευτικά σχήματα ακούστηκε πως την τιμωρία και τον παραδειγματισμό την έβαλε η μητέρα φύση.
Αυτό, ευσταθεί. Πλήρως και συνδέεται με την παιδαγωγική προσέγγιση: Άνθρωπε, κάτσε στο δωμάτιο σου να σκεφτείς τι δεν πάει καλά. Αρχικά στον εαυτό σου που θα τον έχεις φορτωμένο πάνω σου χωρίς αποστάσεις 24 ώρες το 24ωρο. Τσέκαρε από την κόψη του ξυραφιού τι δεν πάει καλά με τον σύντροφό σου που εντέχνως αποφεύγεις. Δες πως έχεις μεγαλώσει τα παιδιά σου. Βρίσκεσαι αντιμέτωπος με την μοναξιά σου ή με την παραβίαση του προσωπικού σου χώρου; Αυτή η τεχνολογία που τόσοι αναθεμάτιζαν όλοι τελικά είναι απλώς ένα μέσο που εκτελεί τεχνικά αυτό που ορίζει η ανθρώπινη πρόθεση που το οπλίζει… Και να πόσο βοήθησε, με το αζημίωτο φυσικά. Τόσα και τόσα μαθήματα, διαβάσματα, σεμινάρια, «ομ» και τεχνικές πόσο βοήθησαν επί της ουσίας, ποια η αξία που ήρθε να αμφισβητηθεί ή να ενισχυθεί; Τώρα βγήκαμε από το δωμάτιο μας, τη σπηλιά μας. Υποτίθεται σοφότεροι από όταν μπήκαμε. Σκεφτήκαμε κι εμείς σαν τα παιδιά τι πήγε λάθος; Τι πήγε καλά; Και ναι είναι η ώρα της επίγνωσης.
Τώρα ξεμάθαμε πολλά που ξέραμε.
Άλλα τα μάθαμε και τα εμπεδώσαμε.
Μάθαμε και καινούργια.
Ώρα να τα εφαρμόσουμε. Να φάει μπουνιά ο νόμος της ομοιόστασης και να βγούμε με επίγνωση και περιέργεια, όπως κάνουν τα πάνσοφα παιδιά να βρούμε την περπατησιά μας. Μόνος του ο καθένας δεν πάει και πολύ μακριά. Παρέα πάει με την ταχύτητα του πιο αργού. Η ομάδα δεν είναι ένα πράγμα ομοούσιο, αλλά πολλές μονάδες σε συντονισμό. Μια πολυσυλλεκτική ευφυΐα. Η κοινωνία μας τώρα, πρέπει να αποδείξει στην κοσμική σοφία πως μπορεί να είναι το παράδειγμα του ανθρώπινου οργανισμού. Το κάθε κύτταρο πορεύεται αυθύπαρκτα μέχρι να παλαβώσει το «είναι» του και τότε όλο το σώμα ασθενεί. Τρέχουν όλοι να βοηθήσουν αυτό το κύτταρο να γίνει καλά, να γιάνει. Δεν είναι Μητέρες Τερέζες τα κύτταρά μας και το ανοσοποιητικό, αλλά στη σωματική ιδιοφυΐα, είναι γνωστό πως αν γίνει καλά το ένα, θα είναι καλύτερα το όλον.
Τώρα πάμε για το μεγάλο στοίχημα. Την πρόληψη. Τώρα δε μας πιάσανε στον ύπνο. Δε μας κλείσανε με το skate board στο δωμάτιό μας. Τώρα ξέρουμε καλά και, η τράπουλα μοιράζεται σε 7 συλλαβές: ατομική ευθύνη. Η δημοκρατία έχει τόσο ανεπτυγμένη ευφυΐα στην ούγια της που επιτρέπει την παραβατικότητα, καθώς είναι συνέκδοχο της ελευθερίας σε συνδυασμό με την κάθε μη αγαστή πρόθεση.
Τώρα όμως καλούμαστε να αναβαθμιστούμε. Να κάνουμε ως είδος update.
Είναι σα να έχει κάνει η ανθρωπότητα download το καινούργιο λογισμικό αλλά να μην το εγκαθιστά, το σύστημα δεν έχει χώρο. Κι εδώ δεν έχει cloud να αγοράσουμε χώρο για να βάλουμε την καινούργια γνώση. Πρέπει να κάνουμε χώρο, διαγράφοντας τα παλιά αλλά όχι και την επίγνωσή τους. Μαθαίνεις το γέρικο σκυλί νέα κόλπα, αρκεί να έχει το μπισκότο του… Ο εγκέφαλός μας μπορεί να κάνει τσαλίμια και να μη θέλει να κουράζεται, αλλά με το εκάστοτε μπισκότο που είναι το κατάλληλο κίνητρο και με τη βοήθεια της νευροπλαστικότητας, της αειθαλούς ικανότητας του ανθρωπίνου εγκεφάλου να αλλάζει και να ανανεώνεται, μπορεί να εγκαταστήσει νέο υλικό, νέο τρόπο σκέψης και να εκκινήσει νέες περπατησιές.
Και τώρα αυτό χρειάζεται. Να κινηθούμε στην πρόληψη. Να είμαστε οι έχοντες μάθει το μάθημα. Αλλιώς δώρον άδωρο. Ζήσαμε ο καθένας την προσωπική του καραντίνα. Όλοι είπαμε, άντε γεια, τα λέμε αύριο. Και δεν τα είπαμε την επόμενη μέρα. Κάποιοι δεν τα ξαναείπαν ποτέ. Βάλαμε τα παιδιά μας έναντι στη φύση τους. Ζητήσαμε από εφήβους να μην αγκαλιάζονται, να μην έχουν επαφή. Ζητήσαμε από τα μικρά μας να μην πάνε σε κούνιες, να μην τρέχουν στον παππού, να κόψουν τις αγκαλιές με τους εκτός γονέων. Μπήκαμε ως κοινωνία μπροστά να προστατεύσουμε τους γέροντες. Περενέβημεν βίαια στο σύστημα τους. Χάσανε φίλους, ποδήλατα, παιχνίδι, μείναν ακούρευτα, κουτουλούσαν στους τοίχους και περίμεναν με την ψυχή τους όλοι να κάνουμε zoom –out από το zoom-σε μια οθόνη μπροστά τη μισή τουλάχιστον μέρα. Αυτά τα παιδιά τα ευχαριστήσαμε; Τους έχουμε εγγυηθεί κοιτώντας τα στα μάτια και με μπέσα πως εμείς, οι ενήλικες με τις περγαμηνές και τις φαμφάρες του Leadership θα τους οδηγήσουμε με ασφάλεια σε ένα μέλλον που τους ανήκει; Τα χειροκροτήσαμε αυτά τα παιδιά; Και κυρίως έχουμε τσίπα να καταλάβουμε την υπεροχή τους και να αποτυπώσουμε την αριστεία τους στο πώς μαθαίνουν, πώς προσαρμόζονται, πώς ανακαλύπτουν, πώς κάνουν διορθωτικές κινήσεις έχοντας πιο προηγμένο self audit στο σύμπαν;
Η κ. Αθηνά Λινού δεν έχει τυχαία ονομάσει τον φορέα που έχει δημιουργήσει, Πρόληψη. Η ευθύνη της πρόληψης είναι πως αναθέτει ο καθένας στον εαυτό του την εξειδίκευση στο να καλιμπράρει τη συμπεριφορά του και να είναι ο ειδικός της υγείας του και της ευζωίας του. Δύσκολο. Δεσμεύεσαι έτσι στο ότι δε φταίνε οι άλλοι, ή τουλάχιστον αποκλειστικά.
Κι ενώ η φράση βγες από το comfort zone σου ενέχει το αυτοσαμποτάζ, γιατί είπαμε, ποιος πάει εθελοντικά στ’ αγκάθια; Η φράση που έχει τη σοφία της Νευροβιολογίας και μαζί ένα ακατανίκητο κίνητρο είναι η εξής: Expand the comfort zone. Καθώς εδώ και το update έχει εγκατασταθεί και το σύστημα το απολαμβάνει με όλη την ανθρώπινη τεχνολογία σύμμαχο, εδώ ακριβώς γίνονται τα θαύματα.
